Van ouwe sokken en wat weggeblazen wordt

Bob van den Born, Professor Pi

‘Bradbury was een autodidact die in zekere zin altijd het jochie is gebleven dat werd weggeblazen door Edgar Allen Poe.’ (Auke Hulst in NRC)

Ik wist niet dat Poe zo hard kon blazen!

‘Ik werd compleet omvergeblazen door Lanark.’ (aanbiedingscatalogus Koppernik)

Ik kan het nog niet in Van Dale vinden, maar volgens mij is ons een nieuwe Nederlandse uitdrukking komen aanwaaien. Tegenwoordig wordt een mens niet meer van zijn of haar sokken geblazen, maar weggeblazen. Of omver.

Bob van den Born, Professor Pi

Ik ben er een beetje ondersteboven van. Maar ach, vandaag is het misschien ook wel toepasselijk.

Toch ga ik me nú al ergeren aan de jongere persklaarmakers die over tien jaar ‘van zijn sokken geblazen’ doorstrepen in mijn tekst omdat ze dat ‘oubollig’ vinden. (‘Het is net of ik Dik Trom lees!’) Alsof ik zo’n ouwe sok ben!

Maar enfin. Als vertaler waai je meestal met alle winden mee. Hoe ruk je die wind aanvankelijk ook vindt. Misschien ben ik mijn sokken over een paar jaar zelf ook vergeten. Niet alles was vroeger altijd beter. (De strips en krantencartoons natuurlijk wel!) Nostalgie is een verdachte drijfveer.

In het hierboven aangehaalde artikel wordt Ray Bradbury door Hulst trouwens een ‘ouderwetse’ sciencefiction-schrijver genoemd omdat hij ‘over de toekomst schreef vanuit een hunkering naar het verleden’. Dat maakt Ray Bradbury, realiseer ik me ineens, helemaal niet tot een ouderwetse, maar tot een exemplarische sciencefiction-schrijver.

Neem Star Trek. Ik neem aan dat Auke Hulst dat als moderne sciencefiction beschouwt. Maar ook dat is doortrokken van nostalgie. Sinds de scenaristen het Holodeck bedachten, is dat een van de populairste toevluchtsoorden voor personages, scriptschrijvers én kijkers van de serie. Van captain Picard tot captain Janeway, allemaal doen ze niets liever dan door die futuristische geluidloze schuifdeuren het verleden binnenstappen om daar avonturen te beleven in een voorbije wereld die we simpeler, overzichtelijker en aantrekkelijker wanen. Of het nu het Amerika van de drooglegging of het Wilde Westen is – of zelfs de Tweede Wereldoorlog! Het wordt allemaal aantrekkelijk door de lens van de toekomst.

Misschien is dat ook waar populisten eigenlijk naar verlangen: die willen niet terug naar de jaren vijftig (of dertig, of de tijd van de slavernij). Ze willen terug naar de opgepoetste kunstmatige versie daarvan die ze zich dromen achter de schuifdeuren van het Holodeck.

Zouden ze toch eens vaker naar Star Trek moeten kijken, want meestal loopt het achter die schuifdeuren gierend uit de hand, door een ionenstorm of een computerdefect...